Op een hal­fu­ur afs­tand van Antsir­abe bevin­dt zich het dorp waar ik de afgelopen dagen 30 enquêtes heb afgenomen. Samen met Rivo, een stu­dent uit Tana die optreedt als tolk en co-researcher. Ruim een week in het ritme van het plat­te­land, gewekt door de haan en avond­maalti­j­den bij kaarslicht. Behalve nieuwe ervarin­gen ontstond er zelfs een her­waarder­ing van het urbane lev­en. Een reis door dimen­sies, op zoek naar de grond­stof van het leven.

De uiterst gecul­tiveerde hoog­lan­den van Mada­gas­car zijn al sinds lang ten prooi aan bodemdegra­datie. De bodem ver­li­est haar vrucht­baarheid en wordt in de regen­ti­jd wegge­spoeld. Mijn onder­zoek gaat over de intro­duc­tie van een sys­teem dat de land­bouw bodemvrien­delijk­er maakt. In de vol­gende blog hoop ik daar meer over te vertellen.

Ik heb dan toch ein­delijk ken­nis­ge­maakt met het rijst­con­sump­tiepa­troon van de Malagasy’s. Een lang woord, maar het staat in geen ver­houd­ing tot de beteke­nis ervan. Dit land con­sumeert per hoofd van de bevolk­ing de meeste rijst ter wereld. Goed, dat zijn de sta­tistieken. De door­lev­ing van dit feit is iets ingri­jpen­der. Het sleutel­wo­ord van de dag is vary: rijst, de dier­lijke en/of plan­taardi­ge begelei­d­ing heet loa­ka. ’s Ocht­ends is de rijst nat en met lunch en din­er droog. Alles wat geen vary is, is loa­ka. Dus ook aar­dap­pe­len en pas­ta, die in andere delen van de wereld als plaatsver­vangers van rijst wor­den gezien. Verder wordt er nog goud­bru­in water bij gedronken, dat is gebrouwen van de aange­brande rest­jes rijst in de pan. Heb alti­jd al het gevoel gehad dat aange­brande rijst een hoger doel dient…

Behalve culi­naire curiositeit­en is het leerza­am om te zien hoe het dagelijks lev­en zich voltrekt in deze omgev­ing. Zo zijn er bijvoor­beeld de jonge vrouwen (20–30 jaar) die al een enorme kinder­schaar onder hun hoede hebben. Dat gecom­bi­neerd met een kleine exploitatie zon­der vee, en een loon van 0,50 per dag als ze voor hun buren werken, biedt niet veel uitzicht op ver­be­ter­ing van de finan­ciële sit­u­atie. Het feit dat kinderen na de basiss­chool direct aan het werk gaan vat ik op als een teken van armoede. En daar gooi ik natu­urlijk direct mijn west­erse mening tege­naan: Vrouwen moeten werken, dan gaat het geboorte­ci­jfer omlaag, en kinderen moeten naar school.

Maar miss­chien moeten de overbli­jf­se­len van vooroud­ers ook wel goed ver­zorgd wor­den. En gas­ten moeten in ieder geval niets teko­rt komen. Geen rijst, maar ook geen warm water om het stof en de (varkens)vlooien van een dag enquêteren weg te spoe­len. Dat zijn heel andere waar­den, en in deze con­text mis­staan ze niet. Het inten­sieve werk zorgde ervoor dat ik mijn hoofd nog niet gebro­ken heb over deze grote vra­gen des lev­ens. Hoog­stens vraag ik me af waarom ik na dagen­lang geen muziek luis­teren nog steeds het­zelfde lied­je in mijn hoofd heb.

En nu ben ik weer in de stad. Gretig eet ik het nieuws dat de krant te melden heeft. Hm, niets bij­zon­ders gebeurd. En wat een weelde om op elke straathoek brood te kun­nen kopen! Lekker Frans brood met choco­la. Ik was al bij­na ver­geten hoe een beeld­scherm eruit ziet, maar nu kan ik weer mijn e‑mails lezen. En de over­do­sis rijst kan ruim­schoots wor­den gecom­penseerd met alles wat de stad te bieden heeft. Om de herenig­ing te vieren besluit ik naar de kap­per te gaan. Mijn uit­leg van het in-laag­jes knip­pen wordt al snel herk­end en omgezet in kap­per­s­jar­gon: “Coupe dégradée?”

Ach ja, vooruit. Coupe dégradée. Ik kan het alle bewon­ers van de hoog­lan­den aanraden.

Fitakime­ri­na

Klein hand­boek der Fau­na in Madagascar