Op dierendag hoorde ik het Wakker Dier spot­je over ‘eet-geen-dieren dag’. Voor mij is veg­e­tarisch eten een belan­grijk onderdeel van het streven naar geweld­loosheid. Hierover schri­jven is een kwets­bare aan­gele­gen­heid, omdat de grote meerder­heid van de mensen deze over­tuig­ing niet deelt ter­wi­jl het in mijn lev­en heel cen­traal staat. Ook kun­nen veg­e­tar­iërs moral­is­tisch overkomen; Thieme noemt dit het ‘ver­wi­jt van morele supe­ri­or­iteit’. De schri­jver van het boek dat ik nu aan het lezen ben, vin­dt dat juist geen enkel prob­leem. ‘De vrolijke veg­an­ist’ gaat over veg­an­isme, het niet con­sumeren van dier­lijke pro­ducten (vlees, melk, eieren, leer, enz.). Van den Berg stelt onverbloemd dat veg­an­is­ten in hun dieetkeuze moreel superieur zijn aan vleeseters:

Het argu­ment dat vleeseters alleen vlees zouden eten om zich niet moreel ver­heven te voe­len boven anderen is even krom als: “Ik moet mijn vrouw wel slaan. Anders ben ik moreel ver­heven boven mensen die dat niet doen.” Veg­an­is­ten zijn een empathisch sen­si­tieve voorhoede.

Hoe mensen met dieren omgaan, wordt bepaald door de reik­wi­jdte van hun morele cirkel. De uit­gangsposi­tie is vaak dat ethiek gaat over mensen, omdat die een rede hebben en ver­schil kun­nen mak­en tussen goed en kwaad. Vroeger vie­len bijvoor­beeld vrouwen en zwarte mensen buiten de morele cirkel, omdat ze veron­der­steld wer­den geen rede (of ziel) te hebben. Vrouwen mocht­en niet stem­men en met zwarten kon je doen wat je wilde. Voor veel mensen vallen dieren nu in deze cat­e­gorie. Er is echter veel voor te zeggen om de grens van de morele cirkel te leggen bij het ver­mo­gen tot lij­den. Dit wordt biol­o­gisch bepaald door de aan­wezigheid en com­plex­iteit van het cen­trale zenuw­s­telsel. Planten hebben dit bijvoor­beeld niet en gew­ervelde dieren juist in hoge mate.

Net als het vrouwen­stem­recht en de afschaffing van de slav­ernij, is de eman­ci­patie van dieren een voor­beeld van morele vooruit­gang, zoals Don­ald Wat­son, oprichter van de Engelse Veg­an Soci­ety, schreef:

We can see quite plain­ly that our present civ­i­liza­tion is built on the exploita­tion of ani­mals, just as past civ­i­liza­tions were built on the exploita­tion of slaves, and we believe the spir­i­tu­al des­tiny of man is such that in time he will view with abhor­rence the idea that men once fed on the prod­ucts of ani­mals’ bodies.

Niet iedereen die morele sta­tus heeft, is ook een morele actor. Baby’s en men­taal gehand­i­capten kun­nen niet stem­men, maar vallen wel bin­nen de moraal. Je zou dieren ook in deze groep kun­nen plaat­sen. De manier waarop er op het moment in Europa met dieren wordt omge­gaan, is voor mij in ieder geval niet accept­abel. De enorme bio-indus­trie die na de Tweede Werel­door­log op gang is gekomen, behan­delt dieren als pro­duc­tie-een­heden. De maa­trege­len op het gebied van dieren­welz­i­jn vallen alti­jd bin­nen het economis­che par­a­dig­ma en rak­en niet aan het fun­da­mentele probleem.

Met deze blog heb ik geprobeerd een inlei­d­ing te geven op de ethiek achter mijn over­tuig­ing. De morele cirkel zoals ik die heb beschreven, wordt in de breedte door heden­daagse filosofen onder­schreven. Het valt me op dat dat veg­e­tarisme zich niet beperkt tot één wereld­beeld. Floris van den Berg is in Ned­er­land een notoire atheïst. Adolf Hitler was een veg­e­tar­iër. Gand­hi en Mar­i­anne Thieme zijn er voor­beelden van dat een veg­e­tarische lev­enssti­jl past bin­nen het zor­gen voor de schep­ping en het herken­nen van God in alle lev­ende wezens. Voor mij duidt het erop dat voor iedereen die erover nadenkt dieren een serieuze plek in de morele cirkel innemen, een plek die hun economisch nut overstijgt.

*

Bron­nen:

• Floris van den Berg, De vrolijke veg­an­ist: Ethiek in een veran­derende wereld (2013)
• Don­ald Wat­son, The Veg­an News, first issue (1944)