De volle maan komt op boven een besneeuwd Aberdeen. De genadi­ge witte deken bedekt niet alleen de strat­en en tuinen, maar ook het zwer­faf­val langs de kant van de weg. Vorige week vond ik meestal veel plas­tic tij­dens het hard­lopen (deze nieuwe sport blijkt plog­ging te het­en), maar ik kan mezelf nu niet motiv­eren om tussen de sneeuw­stor­men door mijn rond­jes te gaan ren­nen. Het is er deze week dan ook niet van gekomen om elke dag iets van straat op te rapen.

Economische groei als heilig huisje

Van­daag wil ik kijken naar het grotere plaat­je. Plas­tic vervuil­ing is een van de symp­tomen van ons con­sumen­tisme. Economen bli­jven vasthouden aan het idee dat wel­vaart alleen mogelijk is als de economie bli­jft groeien. Super­mark­ten en kled­ing­merken willen elk jaar meer spullen verkopen. De druk om te pro­duc­eren wordt doorgegeven naar onderen: Fab­riek­swerk­ers in Azië, boeren, dieren in de bio-indus­trie. En alles wat gepro­duceerd wordt, komt al snel op de groeiende afval­hoop terecht.

Poli­tieke lei­ders als Rutte en There­sa May zien het als hun taak om deze groei in stand te houden. Hun toewi­jd­ing komt soms aan de opper­vlak­te als het even min­der gaat. Denk aan de oproep van Rutte om tij­dens de cri­sis auto’s te bli­jven kopen. De econoom Kate Raworth laat een helder tegen­gelu­id horen (hier in Tegen­licht). Zij heeft een nieuw economisch mod­el ontwikkeld: De donut.

Mijn inter­pre­tatie van de donut van Kate Raworth.

Veilig binnen de donut

Vol­gens Kate Raworth is het doel van de economie dat iedereen in het groene gedeelte van het mod­el terechtkomt. In deze ruimte kun­nen we voorzien in ieders behoefte, bin­nen de mid­de­len van de pla­neet. Op dit moment over­schri­j­den we zow­el de sociale als de ecol­o­gis­che gren­zen van de economie. Daar­door is er aan de ene kant armoede en onrecht, en aan de andere kant vervuil­ing en klimaatafbraak.

Wat moet er veranderen?

Sociale en ecol­o­gis­che doel­stellin­gen zijn op het moment randza­k­en in economisch beleid, “linkse hob­by’s”. De donut maakt duidelijk dat ze juist cen­traal moeten staan. Dan komen er opeens hele andere pri­or­iteit­en op tafel. Multi­na­tion­als ver­liezen hun houd­greep op de poli­tiek, niet-hernieuw­bare energie wordt veel duur­der. In 2017 was de Par­tij voor de Dieren de enige die in haar par­ti­jpro­gram­ma het par­a­dig­ma van economis­che groei expli­ci­et van de hand wees. Groen­Links heeft het bijvoor­beeld nog steeds over ‘groene groei’.

De economische tuin

Kate Raworth stelt voor om de natu­ur als metafoor te gebruiken voor de economie. Dan komen we tot inter­es­sante inzicht­en: Din­gen groeien niet ein­de­loos door, maar wor­den vol­wassen. Afval bestaat niet. De nieuwe economie is gebaseerd op cir­cu­lar­iteit in plaats van uit­buit­ing, ‘genoeg’ in plaats van ‘meer, meer, meer’. Als je iets niet kunt herge­bruiken of recy­clen, moet het niet gemaakt wor­den, en al hele­maal niet met overheidssubsidie.

Ik kan nu al proberen om dit toe te passen op wat ik koop. Ik kan de poli­tiek beïn­vloe­den door mijn stem tij­dens de verkiezin­gen. In de nieuwe economie zullen we gezon­der, vri­jer en bli­jer zijn. Als een boswan­del­ing door de verse sneeuw, in het schi­jnsel van de maan.

Bronnen:

• Web­site Kate Raworth
• Kate Raworth, april 2017: Old eco­nom­ics is based on false ‘laws of physics’ – new eco­nom­ics can save us