Veeteelt — begin van het einde?

There was love on Earth before us. There is love on Earth besides us. — Carl Safina

Koeien grazen in de wei en kip­pen gaan ’s avonds op stok in het kip­pen­hok – iedereen die de kleuter­school suc­cesvol heeft door­lopen kan het je vertellen. Maar net zoals wij niet alti­jd in huizen hebben gewoond, lei­d­den de vooroud­ers van onze boerder­i­jdieren hun eigen lev­en op de grasvlak­ten en in de bossen van de oude wereld. In deze blog wil ik kijken naar hoe onze relatie met dieren is veran­derd sinds we zijn begonnen met landbouw.

Paintings in Chauvet cave

Een kalk­steen­grot in de Ardèche, Zuid-Frankrijk. Meer dan 30.000 jaar gele­den bracht­en mensen zoals wij met hout­skool en rode oker de rot­sen tot lev­en. Paar­den en leeuwen ren­nen over de muren. We kun­nen slechts gis­sen naar de beteke­nis van de schilderin­gen. Het is in ieder geval duidelijk dat we als jager-verza­me­laars nauw ver­bon­den waren met onze omgev­ing. ‘De natu­ur’ was niet iets dat los stond van ‘de maatschappij’.

Dat veran­derde met de Neolithis­che rev­o­lu­tie, zo’n 12.000 jaar gele­den. Rond deze tijd kwam er een dubbele beweg­ing op gang: We tem­den in de eerst instantie onszelf en ves­tig­den ons in per­ma­nente ned­erzettin­gen. Daar­na vol­gde het langzame pro­ces van het cul­tiv­eren van planten en het tem­men van dieren. De hond was hier een uit­zon­der­ing op; deze had zich al eerder bij ons aangesloten.

Kud­des schapen en geit­en wer­den eerst op afs­tand beheerd door selec­tieve bejag­ing. Nieuws­gierige indi­viduen raak­ten waarschi­jn­lijk gewend aan mensen en gaven hun mensvrien­delijke eigen­schap­pen door aan hun nageslacht.

Cows

Veel weten­schap­pers zeggen dat het pro­ces van domes­ti­catie gebaseerd was op wed­erk­erigheid: de dieren wer­den door mensen bescher­md tegen roofdieren en kwa­men gemakke­lijk aan voed­sel. Hier­mee kre­gen deze dier­soorten een evo­lu­tion­air voordeel. Maar ik denk niet dat indi­vidu­ele dieren veel bood­schap hebben aan iets abstracts als ‘evo­lu­tion­air voordeel’. We moeten niet doen alsof de huidi­ge sit­u­atie het resul­taat is van een eerlijke onder­han­del­ing waar­bij ‘boerder­i­jdieren’ vri­jwillig hun autonomie en waardigheid hebben opgegeven.

Hoe je er ook tege­naan kijkt, de mens nam de touwt­jes in han­den en begon aan een explosieve verover­ing van de pla­neet. Land­bouw kon meer mon­den voe­den, waar­door er meer mensen kwa­men. In een inter­es­sant artikel in The New York­er (The case against civil­i­sa­tion) stelt John Lan­ches­ter dat de beschav­ing gemengde gevol­gen heeft gehad: Het heeft ons din­gen gebracht als weten­schap, medici­j­nen en kun­st, maar ook oor­log, slav­ernij en sociale ongelijkheid.

CowDeze ambiguïteit geldt ook voor onze relatie met dieren. De vri­je dieren om ons heen, waar we op basis van gelijkheid mee omgin­gen, wer­den ver­van­gen door dieren die ons bez­it waren en als slaven voor ons werk­ten. De meesten van ons hebben nu zelfs hele­maal geen con­tact meer met de dieren die op ons bord terechtkomen. Uit het oog, uit het hart.

Tijd om vooruit te kijken. Door weten­schap­pelijk onder­zoek leren we steeds meer over de dieren waar we onze pla­neet mee delen. In deze poëtisch-weten­schap­pelijke TED talk vertelt Carl Safi­na daar meer over. Zelf eet hij wel vlees, maar nooit van boerder­i­jdieren. Daarmee zijn we weer terug bij de koe in de wei en de kip­pen in het hok. Vee­teelt heeft ons veel gebracht, en is op som­mige plekken in de wereld nog steeds nodig. Maar hier in de UK of in Ned­er­land heeft het wat mij betre­ft zijn lang­ste tijd gehad. Er is op het moment een grote maatschap­pelijke beweg­ing gaande richt­ing een meer plan­taardig dieet. Dat is niet een stap terug in de tijd, maar een stap vooruit in de ontwik­kel­ing van de mensheid.

Op de TED web­site: What are ani­mals think­ing and feeling?

Foto boven dit artikel: Schapen wor­den opge­dreven bij een mon­u­ment dat min­stens 3.300 jaar oud is: de Stand­ing Stones of Sten­ness, op de Orkney eilan­den. We waren daar in september.