Een van de eerste din­gen die ik na aankomst in dit huis heb gedaan was het verken­nen van de boekenkast. Hoe mooi het buiten­leven ook is, zon­der een boek is het toch niet com­pleet. Tot mijn tevre­den­heid vond ik een behoor­lijke col­lec­tie Engel­stal­ige boeken. Mijn favori­et tot nu toe is The com­plete book of self-suf­fi­cien­cy van John Sey­mour, in het Ned­er­lands uit­gegeven als Lev­en van het land.

Dit boek uit 1976 beschri­jft hoe je op een klein stuk­je land je eigen eten kunt ver­bouwen. De auteur begint met een uit­leg van de natu­urlijke voed­sel­cy­clus. Deze begint in de bodem, met bac­ter­iën die stik­stof uit de atmos­feer kun­nen binden. Via planten en dieren komen de voed­ingsstof­fen weer terug in de bodem. Sey­mour noemt dit de ‘goedaardi­ge cirkel’ met de bodem als de basis van al het lev­en op aarde.

Paar­den­poep scheppen

Hier op de boerder­ij schep­pen we de paar­den­poep uit de wei op grote verza­mel­hopen. De den­nenap­pels en mar­gri­eten belanden hier ook op. Langza­am vormt zich onder deze hopen mooie zwarte humus-rijke grond. Vorige week hebben we een krui­wa­gen vol van deze grond opge­haald en heb ik daar de nieuwe korian­der in gezaaid.

Elke keer als ik onkruid aan het wieden ben, ver­baas ik me weer over de enorme hoeveel­heid aan lev­en die de bodem voort­brengt. Geen won­der dat mensen al eeuwen­lang de metafoor van een moed­er gebruiken. In de Oud­griekse mytholo­gie heette deze moed­er-godin Gaia. Jules Cash­ford¹ legt uit dat het woord “gaia” het gewone Griekse woord was voor aarde, of grond. Voor de oude Grieken waren deze twee con­cepten dus niet van elka­ar te schei­den. In deze lofzang uit 500 v.Chr. wordt verteld hoe Moed­er Aarde al het lev­en voedt:

Gaia, moth­er of all,
the old­est one, the foundation,
I shall sing to Earth.

She feeds every­one in the world.

Who­ev­er you are,
whether you walk upon her sacred ground
or move through the paths of the sea
you who fly,
it is she who nour­ish­es you
from her treasure-store.

Queen of Earth, through you
beau­ti­ful children,
beau­ti­ful harvests,
come.

De werke­lijkheid is dat we op het moment hard bezig zijn met het uit­put­ten en vergifti­gen van de bodem. Vol­gens het WNF² is in de afgelopen 150 jaar de helft van de vrucht­bare boven­laag van de grond verd­we­nen door erosie. Het inge­nieuze even­wicht tussen de bodem, het water en alle lev­ensvor­men is niet opge­wassen tegen de huidi­ge ont­boss­ing, mono­cul­tu­ur en het grootschalige gebruik van chem­i­cal­iën. De aarde is niet een externe hulp­bron die te ver­van­gen is, maar let­ter­lijk de vaste grond onder onze voeten. Zon­der een moed­er die ons voedt, zijn we ner­gens. De weg vooruit is duidelijk: weg uit de vicieuze cirkel van kaal­slag en terug naar de ‘goedaardi­ge cirkel’. Wie doet er mee?

Bron­nen
¹ Jules Cash­ford, Gaia & the Ani­ma Mun­di, In: Llewellyn Vaugh­an-Lee (edi­tor), 2016. Spir­i­tu­al Ecol­o­gy: The Cry of the Earth
² WWF, Soil ero­sion and degradation