Op 21 september, de internationale dag van de vrede, schoten terroristen in een winkelcentrum tientallen burgers dood, waaronder kinderen en zwangere vrouwen. Het meeste geweld op de wereld is allang geen nieuws meer. Drugsmoorden in Mexico, guerilla oorlogen in Congo. Geweld beweegt zich altijd in cirkels. Na de aanslag in Nairobi is de kans groot dat er elders in Kenia onrust uitbreekt die zich keert tegen moslims en mensen met een Somalische achtergrond.
Vandaag is ook een ‘dag van’, de ‘dag van de geweldloosheid’. Een eerbetoon aan een grote kleine man: Mahatma Ghandi. 144 jaar geleden werd hij geboren. Zijn leven stond in het teken van de zoektocht naar waarheid. Als advocaat, en ook in zijn persoonlijke leven. Hij was vegetariër, celibatair binnen een levenslang huwelijk, en streefde naar bezitloosheid. In Zuid-Afrika ontwikkelde hij zijn strategie van geweldloos verzet. Later zette hij deze strategie in toen hij India leidde naar onafhankelijkheid van de Britten.
Kurlansky maakt in zijn boek over geweldloosheid direct het punt dat geen enkele taal een woord heeft om dit concept uit te drukken, behalve dat het ‘geen geweld’ is. Dit duidt erop dat het gebruik van geweld bij de mensheid zit ingebakken. De strategie van geweldloosheid vraagt meer creativiteit, geduld, en bovenal bereidheid om te lijden. Het is een methode van verzet die weigert om menselijk leven te schaden, zoals Ghandi zegt:
It is quite proper to resist and attack a system, but to resist and attack its author is tantamount to resisting and attacking oneself. For we are all tarred with the same brush, and are children of one and the same Creator, and as such the divine powers within us are infinite. To slight a single human being is to slight those divine powers and thus to harm not only that being but with him the whole world.
Oorlog en terrorisme ontstaan als we ons opdelen in ethniciteiten, religies, landen. Het tegengif moeten we zoeken in de eenheid van de mensheid. Gandhi was onder andere geïnspireerd door Tolstoj, die schreef:
One thought constantly emerged among different nations, namely that in every individual a spiritual element is manifested […] that strives to unite with everything of a like nature to itself, and attains this aim through love.
Tolstoj stelt de vraag: wat als we de wet van de liefde, die Jezus voorschrijft in de Bergrede, zouden toepassen op het niveau van de samenleving?
Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Een oog voor een oog en een tand voor een tand.” En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren. Als iemand een proces tegen je wil voeren en je onderkleed van je wil afnemen, sta hem dan ook je bovenkleed af. En als iemand je dwingt één mijl met hem mee te gaan, loop er dan twee met hem op. Geef aan wie iets van je vraagt, en keer je niet af van wie geld van je wil lenen.
Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Je moet je naaste liefhebben en je vijand haten.” En ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel. Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen.
De Dalai Lama, die Gandhi als politiek voorbeeld noemt, duidt hetzelfde aan als hij het heeft over mededogen, compassie. Het komt voort uit de overtuiging dat alle mensen hetzelfde zijn: ze willen gelukkig zijn en niet lijden. Als je op deze manier naar mensen kijkt, juist ook naar je vijanden, zul je hen kunnen behandelen als je broeders en zusters.
Gandhi bracht het ultieme offer aan zijn filosofie toen hij in 1948 werd vermoord door een politieke extremist. Wat voor zin heeft het om deze ‘dagen van’ uit te roepen, als het blijkbaar zo weinig te maken heeft met de realiteit? Ik geloof niet dat ik ooit van zo dichtbij en aan den lijve een hoeveelheid geweld heb ervaren als de afgelopen tijd. Mijn instinctieve reactie is om een wapen te kopen om me te verdedigen. Maar de cirkel van geweld moet doorbroken worden. We kunnen het kwade alleen overwinnen door het goede. Mensen als Ghandi zijn de sterren aan de hemel die laten zien dat het kan.
Are you jealous of the ocean’s generosity?
Why would you refuse to give
this love to anyone?
Fish don’t hold the sacred liquid in cups!
They swim the huge fluid freedom.
Quotes komen uit deze boeken:
- Mark Kurlansky, Nonviolence: The history of a dangerous idea
- M.K. Gandhi, An autobiography: The story of my experiments with truth
- Leo Tolstoy, A letter to a Hindu (gratis op www.gutenberg.org)
- Jelaluddin Rumi, The book of Love (het gedicht)